Jak pracować zdalnie? Krótki poradnik dla bibliotek publicznych

BibliotekaPubliczna.pl

Autor: Aleksandra Sobańska
Data publikacji: 07.04.2020

W mediach społecznościowych polskich bibliotek publicznych niemal od pierwszych chwil po zamknięciu placówek dla czytelników pojawiła się ogromna liczba rozmaitych wpisów, świadczących o tym, że bibliotekarze pozostają na swoich stanowiskach i wciąż chcą być w kontakcie z użytkownikami instytucji. Jakie działania mogą zdalnie podejmować biblioteki publiczne w sytuacji epidemii? Do jakich źródeł warto sięgać? Co warto zaproponować młodym, a co starszym czytelnikom? W krótkim poradniku prezentujemy zbiór przepisów na efektywną pracę zdalną i pokazujemy, jakie wartościowe inicjatywy udało się bibliotekarzom, pracującym w placówkach publicznych zrealizować na przełomie marca i kwietnia.

Zasoby online

Na czas zamknięcia bibliotek dla czytelników jednym z zadań placówek powinno być wskazanie dorosłym i dzieciom: gdzie mogą znaleźć darmowe książki i jak korzystać z legalnych zasobów online. Na facebookowych profilach polskich bibliotek publicznych znalazła się ogromna liczba odsyłaczy do bibliotek cyfrowych oraz innych darmowych źródeł e-booków. Biblioteki na swoich stronach internetowych w marcu tworzyły i aktualizowały mniej lub bardziej rozbudowane bazy, w których zamieszczały rozmaite linki do książek, filmów czy spektakli teatralnych. Wiele bibliotek w związku z zaistniałą sytuacją zdecydowało się również wykupić dostęp do serwisu Legimi i udostępniać kody zarejestrowanym użytkownikom.Dobre praktyki:

1. Wśród stale uzupełnianych baz danych, zamieszczanych na stronach bibliotek publicznych przykuwa uwagę projekt Miejskiej Biblioteki Publicznej w Skawinie „Kultura w czasach zarazy” – baza podzielona jest na siedem tematycznych zakładek i uwzględnia również dostępne w sieci wydarzenia związane z muzyką, edukacją, sztuką i sportem.
2. #domowabiblioteka pod takim hasłem gdyńska biblioteka zainicjowała cykl inspiracji czytelniczych, codziennie zamieszczanych na profilu FB (odnośniki do ebooków, audiobooków, podcastów i innych materiałów literackich).
3. Wśród chlubnych praktyk wartych naśladowania warto wymienić inicjatywę Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. C. Norwida w Zielonej Górze „Lekturniczek – #NonStopNORWID”. Na profilu placówki udostępniano w ramach akcji wpisy, odsyłające do źródeł różnych lektur ze szkolnego kanonu.

Należy pamiętać:

• o dokładnym sprawdzeniu legalności pochodzenia zamieszczonego linku;
• o tym, że warto zaproponować bibliotekarzom szkolnym i nauczycielom przedmiotowcom współpracę przy wspólnym tworzeniu bazy. Nauczyciele, pracując zdalnie, udostępniają uczniom różnorodne materiały edukacyjne, więc oferta, przygotowana przez biblioteki publiczne może być dla nich wyjątkowo atrakcyjna;
• zachęcamy również do opublikowania czytelniczych list na FB, na stronie biblioteki itp.

Narzędzia TIK i rozrywka

Biblioteki publiczne od 12 marca kładą szczególny nacisk na korzystanie z rozmaitych narzędzi TIK (technologii informacyjno-komunikacyjnej) wspierających edukację, czyli przydatnych stron, aplikacji i programów. Obsługa Padletu, Prezzi czy Genial.ly jest intuicyjna i bibliotekarze często wykorzystują te narzędzia edukacyjne również do organizowania dla czytelników rozmaitych form… rozrywki. Quizy, puzzle, zabawy na fanpage’ach, pisanie wspólnie z czytelnikami powieści – placówki publiczne chcą zapewnić użytkownikom dostęp do wysokiej kultury, ale też urozmaicić im spędzony w domu czas.Dobre praktyki:

1. Miejska Biblioteka Publiczna we Włodawie postanowiła zaaktywizować czytelników przy użyciu popularnej gry Story Cubes – do zamieszczonego zdjęcia z losowo wyrzuconym układem kości aktywni fani na FB włodawskiej placówki dopisywali wymyślone przez siebie historie.
2. Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku zaproponowała odbiorcom zabawę online Gramy w ideogramy. Każdego dnia publikowano 10 zagadek – zilustrowanych za pomocą emotikonek nazw tytułów i autorów książek.
3. Niektóre z bibliotek – np. Filia 7 PiMBP „Biblioteki pod Atlantami” w Wałbrzychu oraz Wypożyczalnia Centralna MBP Opole – postanowiły wykorzystać popularną aplikację Action Track do zorganizowania mobilnych gier domowych czy ćwiczeń do intelektualnych zmagań.

Należy pamiętać:

• oprócz zapewniania odbiorcom rozrywki i upowszechniania treści edukacyjnych można wykorzystać ten okres do przeprowadzenia diagnozy potrzeb użytkowników biblioteki. Polecamy do tego wykorzystać tekst Ankieta w pracy bibliotekarza Agnieszki Kajdaniak i Beaty Rozmiarek zamieszczony w nr 1/2020 Biblioteki Publicznej.
• dobre skutki może przynieść interakcja poprzez zachęcanie czytelników do włączania się w tworzenie profilu biblioteki. Jak to zrobić? Przykładowo: Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu wspólnie z czytelnikami tworzy świąteczny Przepiśnik 2020.

Biblioterapia w obliczu pandemii

Psychologowie coraz częściej poruszają kwestię wpływu emocjonalnego pandemii i izolacji na dzieci, którzy pozornie mogą nie okazywać przejęcia sytuacją, jednak – przyzwyczajeni do zużywania znacznie większej ilości energii oraz codziennych spotkań z rówieśnikami – z czasem będą coraz bardziej przytłoczeni sytuacją. Jest to szeroko omawiany problem w kontekście Włoch, gdzie kwarantanna trwa dłużej. Mniejsze dzieci absorbują strach oraz napięcia dorosłych. Mogą nie rozumieć problemu, jednocześnie dostrzegając znacznie więcej niż nam się wydaje. Problem izolacji dotyczy również osób starszych – seniorów, którzy według przekazu medialnego byli szczególnie narażeni na zachorowanie. Choć teraz publicznie o tym się nie mówi, w przyszłości z tym stresem, strachem i samotnością trzeba będzie sobie poradzić.Dobre praktyki:

1. Mediateka – Miejska Biblioteka w Wieliczce skierowała swoją ofertę także do seniorów. Bibliotekarze zachęcali publikowanymi na stronie komunikatami seniorów do kontaktu z biblioteką – również w sprawie pomocy psychologicznej. Biblioteka zorganizowała także w ramach Klubu Seniora wykład w sieci.
2. Miejska Biblioteka w Katowicach zamiast cyklicznych spotkań Czytanie na dywanie zaproponowała dzieciom i rodzicom czytanie bajek przez… telefon. Bibliotekarze oddzwaniali w umówionych godzinach na numer telefonu podany przez rodzica.

Należy pamiętać:

• o przygotowaniu się na rozmowy zarówno z dziećmi, jak i z seniorami po zakończeniu epidemii – warto wykorzystać materiały przedstawione w marcowym numerze poświęconym biblioterapii (nr 3/2020). Dodatkowe materiały poświęcone pracy z dorosłym czytelnikiem ukażą się w kolejnym numerze Biblioteki Publicznej.
• o wzmacnianiu pozytywnych przekazów publikowanych w mediach. Mogą w tym pomóc biblioteczne… pluszaki. Na profilu Biblioteki.Kraków znalazła się kolorowanka z sympatycznym bibliotecznym Książkowym Molem, a Czytosław z Miejskiej Biblioteki w Morągu informował o obchodach Światowego Dnia Autyzmu.

Bibliotekarz i codzienna praca

Oprócz intensywnej działalności na fanpage’ach bibliotekarze skoncentrowali się na bieżącej pracy związanej z ewidencjonowaniem zbiorów, ich selekcją i ubytkowaniem. Widać to po zdjęciach zamieszczonych w sieci – również tych wesołych wariacjach na temat tego, co dzieje się za zamkniętymi drzwiami: wprowadzonych darów czy wypucowanych regałów. Bibliotekarze wykorzystali potencjał związany z pustą biblioteczną przestrzenią także do żartów primaaprilisowych oraz do prostych kreatywnych inspiracji, takich jak np. Bookowina Tapczańska, wprost z… Wieliczki.Dobre praktyki:

1. Multimedialna Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży nr XXXI w Dzielnicy Mokotów realizowała akcję „Poznajmy się” – w krótkich wywiadach zamieszczonych na profilu biblioteki przedstawiano sylwetki bibliotekarzy, pracujących w placówce, z którymi rozmawiano m.in. o literaturze dziecięcej.
2. Biblioteka Raczyńskich postawiła z kolei na nakręcenie klipu wideo adresowanego do… Czytelników.

Należy pamiętać:

• o wykorzystaniu czasu zamknięcia bibliotek dla czytelników na dokładny przegląd księgozbioru. Polecamy artykuł Co się robi w bibliotece? O skutecznej selekcji słów kilka autorstwa Agnieszki Goliasz, zamieszczony w nr 1/2020.

Rekomendacje i zakupy książek

Praca zdalna to idealna okazja do analizy rynku wydawniczego w poszukiwaniu ciekawych nowości, braków w księgozbiorze, trendów wśród czytelników i porównania ofert księgarń.

Należy pamiętać:

• o tym, by wrócić także do najlepszych ubiegłorocznych tytułów i przejrzeć zapowiedzi wydawnicze na następne kwartały. Przegląd najwartościowszych książek dla dzieci, wydanych w 2019 r. znajdziecie w nr 2/2020
• warto przejrzeć również biblioteczny księgozbiór pod kątem kompletności popularnych serii i domówić brakujące tytuły.

Kreatywne nagrania

Na profilach poszczególnych bibliotek znalazło się również sporo filmów własnej produkcji. Czego dotyczyły nagrania? Były to przeważnie:

• recenzje książek;
• czytane/rysowane przez bibliotekarzy bajki;
• zabawy, zaproszenia do twórczej aktywności (świetnym przykładem takiej internetowej interakcji jest akcja Miejskiej Biblioteki w Wieliczce Figle wyobraźni i m.in. primaaprilisowa zabawa z opisem zagadkowego stworzenia. Czytelnicy mieli za zadanie narysować stworzenie, które opisywane jest w filmie, a kilka godzin później bibliotekarze rozwiązali zagadkę);
• nagrania z wykonywaniem prostych prac plastycznych (również związanych z nadchodzącymi świętami wielkanocnymi);
• nagrania edukacyjne (Miejska Biblioteka Publiczna im. Zdzisława Arentowicza we Włocławku udostępniła na swoim profilu minilekcję pt. „Jak sporządzić bibliografię?”).

Wartościowe inicjatywy

Należy podkreślić wyjątkowe zaanagażowanie i mobilizację środowiska bibliotek publicznych w tym okresie. Niektóre biblioteki włączyły się w pomoc w zakresie wolontariatu: szycia maseczek czy użyczania drukarek 3D (m.in. Miejska Biblioteka Publiczna w Zgorzelcu, Gminna Biblioteka Publiczna w Długosiodle). Inne (Mediateka – Biblioteka Miejska w Wieliczce) wypożyczyły komputery potrzebującym uczniom, korzystającym z pomocy MOPSu.

Gdzie więc można zaglądać w poszukiwaniu inspiracji?

• Warto śledzić w mediach społecznościowych akcję #Niezostawiamczytelnika;
• na stronie Instytutu Książki regularnie publikowane są wpisy w ramach cyklu #czytajnazdrowie;
• Unia Literacka i Agencja autorska Opowieści organizują spotkania z twórcami w internecie;
• tegoroczna edycja Akcji Żonkile również odbędzie się w sieci;
• Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w tym roku zorganizowała kampanię “Tydzień z internetem”  w całości do sieci;
• odsyłamy również do nagrania webminarium prowadzonego przez pracowników FRSI dot. zdalnej pracy w bibliotekach;
• SpołEd – Spółdzielnia Otwartej Edukacji rusza niebawem z serią webminarów. Pierwszy – Jak być zd(o)alnym bibliotekarzem – 8 kwietnia o godzinie 12.00. Link do zapisów: https://tinyurl.com/wmoygdz.

Jak lepiej zorganizować bibliotekarzom pracę zdalną? 8 rad dla dyrektorów

1. Przypominaj pracownikom o zasadach ergonomii i bezpieczeństwa miejsca pracy (m.in. pamiętaj o zwróceniu uwagi na dobór odpowiedniego biurka, fotela i oświetlenia).
2. Zaproponuj prowadzenie przez każdego pracownika dziennika czasu pracy i realizacji poszczególnych zadań.
3. Zwróć uwagę na portale do komunikacji Slack, HipChat, ScreenHero, Google Hangout, Skype. Do gromadzenia, archiwizowania i wymiany dokumentów niezastąpione będą popularne Google Drive i Dropbox.
4. Wskaż pracownikom podstawowe zasady samodyscpliny i umiejętnościach dobrej organizacji (np. https://tvn24.pl/polska/koronawirus-w-polsce-praca-zdalna-14-porad-jak-ja-dobrze-zorganizowac-4358934).
5. Nie każdy pracownik ma doskonale opanowane umiejętności korzystania z narzędzi TIK. Warto zachęcić bibliotekarzy do nauki korzystania z wybranych programów.
6. Nie każda praca zdalna musi być bazować na korzystaniu z dostępnych w sieci źródeł. Można wykorzystać branżową prasę oraz publikacje w postaci książek do sporządzania konspektów czy opracowywania materiałów dydaktycznych.
7. Warto także zaproponować bibliotekarzom szkolenia dostępne on-line. Darmowe kursy, takie jak: Pierwsza pomoc, Merkuriusz – polskie publikacje naukowe w systemie elektronicznych wypożyczeń międzybibliotecznych Academica, Biblioteki cyfrowe, serwisy i portale internetowe – nowe źródła informacji w pracy nauczyciela i bibliotekarza, Podstawy prawa autorskiego, Utwory osierocone, utwory niedostępne w obrocie handlowym – nowe instytucje prawa autorskiego dostępne są na platformie szkoleń internetowych Biblioteki Narodowej. Kilkanaście ciekawych kursów znajduje się także na stronie Moodle Biblioteki Pedagogicznej w Ciechanowie.
8. Warto zachęcić pracowników do przygotowywania nowych projektów z myślą o kolejnych edycjach naborów do popularnych programów grantowych.