Miejska Biblioteka Publiczna w Skawinie

Szukaj
Close this search box.

Źródło: Anna Kudela, Stanisław Grodecki (2016). Tradycje kulturalne w Skawinie. Informator Towarzystwa Przyjaciół Skawiny, nr 87, s. 43-49

CZYTELNICTWO — SKOMPLIKOWANE LOSY SKAWIŃSKICH BIBLIOTEK

Dzisiaj wypożyczenie książki jest dziecinnie proste, ale w cza­sie II wojny światowej, aby przeczytać swoją ulubioną lektu­rę, trzeba było nie lada wysiłku, a niekiedy wręcz narażano ży­cie. Na szczęście znaleźli się ludzie, których odwaga i miłość do literatury były silniejsze niż strach przed represjami. Po la­tach ucisku czytelnictwo w Skawinie rozkwitało, a w czasach współczesnych weszło w okres cyfryzacji i zdecydowanie po­szerzyło swoją ofertę.

W dniu wybuchu II wojny światowej Skawina miała dużą, wzorowo prowadzoną bibliotekę Towarzystwa Szkoły Lu­dowej, niewielką bibliotekę parafialną oraz biblioteki szkol­ne. Zbiory tych ostatnich zostały skonfiskowane na początku okupacji wraz z mapami i globusami. Nieco później zapadł wyrok na bibliotekę miejską: cały księgozbiór miał być skon­fiskowany i zniszczony. Na szczęście dowiedział się o tym je­den z pracowników magistrackich i natychmiast powiado­mił nauczyciela prowadzącego bibliotekę — Antoniego Kacz­marczyka. W kilka godzin spakował on do wielkich pudeł klasykę polską i obcą oraz najlepsze książki dla dzieci i mło­dzieży. Część zostawił w swoim mieszkaniu, część przekazał zaufanym osobom, by po wojnie nie zaczynać od zera. Gdy jednak okupacja się przedłużała, paczki stopniowo rozpako­wywano, a książki wymieniano między sobą, oczywiście bez kartotek, statystyk i katalogów.

Wanda Machowiczowa

Czytano dużo. Dla dorosłych książka stanowiła odskocznię od okupacyjnej rzeczywistości, przed dziećmi otwierała nowe, nieznane światy. Po wycofaniu się Niemców ogromna więk­szość książek powróciła do biblioteki, która po latach przerwy wznowiła legalną działalność. Mieściła się w mrocznej, ma­łej salce na parterze magistratu, w bezpośrednim sąsiedztwie aresztu tymczasowego. Wyposażenie stanowiły stare meble z prowizorycznymi półkami. Taki stan rzeczy utrzymywał się długo, gdyż biblioteka nie miała swojego organu prowadzącego. Towarzystwo Szkoły Ludowej, rozwiązane przez okupantów w 1939 r., nie odrodziło się po wojnie. W tej sytuacji najlep­szym wyjściem wydawało się przejęcie biblioteki przez miasto, czego dokonano wiosną 1947 r. Ta data dała początek skawiń­skiej Bibliotece Miejskiej. Drugą osobą w bibliotece (po wspo­mnianym Antonim Kaczmarczyku) stała się Michalina Baliga. Na co dzień zdobywała pieniądze na chleb dla gromadki swoich dzieci, szyjąc pantofle, ale dwa popołudnia w tygodniu, kiedy można było wypożyczać książki, spędzała w bibliotece. Inteligentna, oczytana, znała upodobania czytelników i każ­demu potrafiła zaproponować właściwą lekturę. Niewątp­liwie jej działania przyczyniły się do powstania Koła Przyja­ciół Biblioteki. Zasoby biblio­teczne wzrosły z 2338 książek w 1949 r. do 3223 w 1951 r. Wzrosła także liczba wypoży­czeń. Po odejściu na emerytu­rę Antoniego Kaczmarczyka w 1956 r. jego dwie kolejne następczynie nie związały się trwale z biblioteką. Dopiero mianowanie Wandy Machowiczowej na stanowisko kie­rowniczki w czerwcu 1958 r. przywróciło bibliotece stabi­lizację. Biblioteka otrzyma­ła porządny lokal w kamieni­cy znanego notariusza Józefa Popkiewicza, w Rynku pod nu­merem 3. Nowa siedziba była wystarczająco duża, by urządzić w niej kącik czytelniczy. W bibliotece organizowano wieczory autorskie, spotkania i konkursy przyciągające miłośników sło­wa. Po jednym ze spotkań niezrównany gawędziarz, publicy­sta i rysownik Antoni Wasilewski pozostawił mały, rysunkowy portret pani Machowiczowej. Wspaniała atmosfera w skawiń­skiej bibliotece została nawet uwieczniona w krótkim wierszu Jana Izydora Sztaudyngera:

Jan Izydor Sztaudynger

Skawino, głoszę to dla Twej sławy…
Ze zapach tu poparty filiżanką kawy,
Z żalem się z Tobą człek rozstawa.
Jakże cudownie pachnie tutaj kawa.
Reakcja tutaj była bardzo żywa
I nawet wieszak się urywa.

W czasach, gdy w Skawinie nie było nawet namiastki domu kultury, życie kulturalne mieszkańców koncentrowało się wła­śnie wokół miejskiej biblioteki. W corocznych konkursach czy­telniczych pt. „Złoty Kłos” triumfy święciły stałe czytelniczki: Stanisława Kośkiewicz, Wanda Łukomska i Kamila Klimas. W kolejnych edycjach konkursu recytatorskiego laury zdoby­wały: Jadwiga Kozłowska, niegdyś uczestniczka Zaczarowanej Kapeli dra Polańskiego, i Irena Malendowa. Ich recytacje sta­ły się ulubionym punktem bibliotecznych spotkań. Poza tym organizowano wspólne wyjazdy do krakowskich teatrów czy operetki, a nawet dalsze wyprawy, np. do Łańcuta. Koło Przy­jaciół Biblioteki zaspokajało wiele potrzeb kulturalnych miesz­kańców naszego miasta. Stało się ono ważnym miejscem inte­gracji ludności napływowej i starszych mieszkańców Skawiny. Potwierdziło się to wyraźnie w czasie przygotowań do jubile­uszu 600-lecia Skawiny. Koło zorganizowało wówczas arcyciekawą wystawę dawnego rękodzieła skawińskiego oraz zacho­wanych przedmiotów codziennego użytku. Duszą tego przed­sięwzięcia była Teresa Ciesielska, która opracowała scenariusz wystawy. Ekspozycja zrobiła furorę. Uzmysłowiła mieszkańcom potrzebę poznawania i chronienia lokalnej tradycji oraz kultu­ry duchowej i materialnej. Wtedy też zaczęła się krystalizować myśl o utworzeniu stowarzyszenia regionalnego, które powsta­ło dopiero po 17 latach jako Towarzystwo Przyjaciół Skawiny.

Budynek przy ul. Mickiewicza 26, widok z 1981 r. (foto z archiwum TPS)

Kolejne lata przyniosły dalsze zmiany. Wandę Machowiczową zastąpiła Wanda Frańczak, dla której biblioteka sta­ła się drugim domem. Powstały filie osiedlowe, w tym od­dzielna dziecięca. W 1981 r. bibliotekę ulokowano na parte­rze w pomieszczeniach budynku przy ul. Żwirki i Wigury 17. Tam funkcjonowała do lipca 1992 r., kiedy to została włączo­na w strukturę nowo powstałego Centrum Kultury i Sportu. W tym czasie kierowniczką była Teresa Baran. W paździer­niku 1992 r. Bibliotekę Główną oraz filię dla dzieci prze­niesiono do dawnego budynku Komitetu Miejskiego PZPR (ul. Mickiewicza 26). Początkowo zajmowała trzy pomiesz­czenia na parterze, znajdowała się tam wypożyczalnia dla do­rosłych, wypożyczalnia dla dzieci oraz gabinet kierownicz­ki. Czytelnia mieściła się w dwóch salach na pierwszym pię­trze. Tam też w niewielkim pomieszczeniu zorganizowano magazyn najstarszych zbiorów. W 2004 r. na parterze budyn­ku uruchomiono nową czytelnię oraz udostępniono stanowi­ska komputerowe.

Miejska Biblioteka Publiczna zaprasza Czytelników (foto ze zbiorów MBP)

W 2007 r. Rada Miejska podjęła uchwałę o rozłączeniu Centrum Kultury i Sportu oraz Miejskiej Biblioteki Publicz­nej. W wyniku przeprowadzonego konkursu w lutym 2008 r. dyrektorem placówki został Michał Grzeszczuk.

13 czerwca 2012 r., w ramach projektu realizowanego wspól­nie przez Urząd Miasta i Gminy Skawina oraz Miejską Bi­bliotekę Publiczną, uruchomiono nowy obiekt — MultiCentrum, czyli multimedialną filię biblioteki. Jest ona dziesiątą tego typu placówką w Polsce, pierwszą w województwie ma­łopolskim. Stanowi wielofunkcyjne oraz interaktywne centrum edukacji i rozrywki umożliwiające realizację atrakcyjnych za­jęć w oparciu o technologie informacyjno-komunikacyjne. Jest również wielodziedzinową, nowoczesną pracownią, w której re­alizuje się ideę nauki przez zabawę. oferta MultiCentrum zo­stała ujęta w kilka modułów tematycznych, przeznaczonych dla różnych grup wiekowych: MultiDzieciak, MultiSztuka, Multi- Muzyka, MutiTechnika, MutliNauka, MultiRobotyka (Multi-Klocki), MultiLingua (MultiJęzyk). Są one charakterystyczne dla każdego MultiCentrum. Ponadto w skawińskiej placówce działa kilka autorskich modułów wpisanych w ofertę: MultiSe- nior, MultiNauczyciel, MultiObywatel i e-Multi. Oprócz reali­zacji różnotematycznych zajęć dla dzieci, młodzieży i osób do­rosłych MultiCentrum posiada dostęp do Internetu i świadczy różne usługi związane z informacją naukową.

Harmonogram działań i oferta MultiCentrum pozostają w bezpośredniej korelacji z organizacją roku szkolnego. Oprócz regularnych odwiedzin grup istnieje możliwość zorganizowa­nia jednorazowej wizyty. W okresie ferii zimowych i wakacji MultiCentrum zamienia się w miejsce, gdzie można miło spę­dzić czas wolny. Stała oferta placówki obejmuje również zajęcia dla seniorów, cieszące się niesłabnącym zainteresowaniem. Cy­klicznie uruchamiane są m.in. warsztaty komputerowe. Efek­tem współpracy z innymi placówkami są natomiast organizo­wane w MultiCentrum zajęcia dla nauczycieli. Placówka, jako filia Miejskiej Biblioteki Publicznej, bierze także udział w pro­jektach i wydarzeniach ogólnopolskich, takich jak np. corocznie obchodzony Tydzień Bibliotek. Ponadto wykorzystywana jest jako przestrzeń wystawiennicza. Eksponowane są tam zarów­no prace uczestników zajęć, jak i artystów oraz twórców z oko­lic Skawiny i spoza gminy. Placówka cieszy się dużą popularnością. Od samego począt­ku zauważalny jest sukcesywny wzrost liczby odwiedzających. Od maja do grudnia 2012 r., czyli w pierwszym roku działal­ności, MultiCentrum odwiedziło 6186 osób, w tym 3250 osób z grup zorganizowanych. W 2013 r. odnotowano aż 20 241 osób, z czego 7462 osoby to uczestnicy grup zorganizowanych. Wracając do MBP, należy wspomnieć, że sukcesywnie uzupeł­niany jest jej księgozbiór; informacje o nim dostępne są w In­ternecie za pośrednictwem katalogu elektronicznego. Biblioteka posiada różnorodną literaturę w języku polskim i angielskim.

Poszerzana jest także oferta edukacyjna dla przedszkola­ków, prowadzone są lekcje biblioteczne dla uczniów oraz kursy dla dorosłych. W Miejskiej Bibliotece Publicznej odbywają się również spotkania autorskie i wernisaże wystaw.

W 2014 roku została otwarta kolejna filia biblioteczna, zlokalizowana w Zelczynie. Budynek jest wyposażony w świetlicę, przystosowaną do prowadzenia zajęć oraz imprez promujących czytelnictwo. Obecnie MBP posiada 8 filii i 11 punktów bibliotecznych. Biblioteka prowadzi działalność wydawniczą (wydano m.in. Legendy i bajania Gminy Skawina, Przygody dzielnego So­koła ze Skawiny) oraz realizuje własne projekty popularyzujące kulturę i czytelnictwo.

W 2017 roku rozpoczęła się modernizacja skawińskiego Dworca w ramach projektu „Dworzec “Biblioteka Skawina” – przywrócenie budynkowi dworca kolejowego w Skawinie walorów zabytku z przeznaczeniem obiektu na cele publiczne”. Od 1 lipca 2020 roku budynek stanowi nową siedzibę Biblioteki Głównej. Dwupiętrowy budynek oferuje nowoczesne pomieszczenia, innowacyjne rozwiązania oraz sprzęt elektroniczny najnowszej generacji, co czyni Bibliotekę centralnym punktem na mapie Skawiny.

[…]