Źródło: Anna Kudela, Stanisław Grodecki (2016). Tradycje kulturalne w Skawinie. Informator Towarzystwa Przyjaciół Skawiny, nr 87, s. 43-49
“CZYTELNICTWO — SKOMPLIKOWANE LOSY SKAWIŃSKICH BIBLIOTEK
Dzisiaj wypożyczenie książki jest dziecinnie proste, ale w czasie II wojny światowej, aby przeczytać swoją ulubioną lekturę, trzeba było nie lada wysiłku, a niekiedy wręcz narażano życie. Na szczęście znaleźli się ludzie, których odwaga i miłość do literatury były silniejsze niż strach przed represjami. Po latach ucisku czytelnictwo w Skawinie rozkwitało, a w czasach współczesnych weszło w okres cyfryzacji i zdecydowanie poszerzyło swoją ofertę.
W dniu wybuchu II wojny światowej Skawina miała dużą, wzorowo prowadzoną bibliotekę Towarzystwa Szkoły Ludowej, niewielką bibliotekę parafialną oraz biblioteki szkolne. Zbiory tych ostatnich zostały skonfiskowane na początku okupacji wraz z mapami i globusami. Nieco później zapadł wyrok na bibliotekę miejską: cały księgozbiór miał być skonfiskowany i zniszczony. Na szczęście dowiedział się o tym jeden z pracowników magistrackich i natychmiast powiadomił nauczyciela prowadzącego bibliotekę — Antoniego Kaczmarczyka. W kilka godzin spakował on do wielkich pudeł klasykę polską i obcą oraz najlepsze książki dla dzieci i młodzieży. Część zostawił w swoim mieszkaniu, część przekazał zaufanym osobom, by po wojnie nie zaczynać od zera. Gdy jednak okupacja się przedłużała, paczki stopniowo rozpakowywano, a książki wymieniano między sobą, oczywiście bez kartotek, statystyk i katalogów.
Czytano dużo. Dla dorosłych książka stanowiła odskocznię od okupacyjnej rzeczywistości, przed dziećmi otwierała nowe, nieznane światy. Po wycofaniu się Niemców ogromna większość książek powróciła do biblioteki, która po latach przerwy wznowiła legalną działalność. Mieściła się w mrocznej, małej salce na parterze magistratu, w bezpośrednim sąsiedztwie aresztu tymczasowego. Wyposażenie stanowiły stare meble z prowizorycznymi półkami. Taki stan rzeczy utrzymywał się długo, gdyż biblioteka nie miała swojego organu prowadzącego. Towarzystwo Szkoły Ludowej, rozwiązane przez okupantów w 1939 r., nie odrodziło się po wojnie. W tej sytuacji najlepszym wyjściem wydawało się przejęcie biblioteki przez miasto, czego dokonano wiosną 1947 r. Ta data dała początek skawińskiej Bibliotece Miejskiej. Drugą osobą w bibliotece (po wspomnianym Antonim Kaczmarczyku) stała się Michalina Baliga. Na co dzień zdobywała pieniądze na chleb dla gromadki swoich dzieci, szyjąc pantofle, ale dwa popołudnia w tygodniu, kiedy można było wypożyczać książki, spędzała w bibliotece. Inteligentna, oczytana, znała upodobania czytelników i każdemu potrafiła zaproponować właściwą lekturę. Niewątpliwie jej działania przyczyniły się do powstania Koła Przyjaciół Biblioteki. Zasoby biblioteczne wzrosły z 2338 książek w 1949 r. do 3223 w 1951 r. Wzrosła także liczba wypożyczeń. Po odejściu na emeryturę Antoniego Kaczmarczyka w 1956 r. jego dwie kolejne następczynie nie związały się trwale z biblioteką. Dopiero mianowanie Wandy Machowiczowej na stanowisko kierowniczki w czerwcu 1958 r. przywróciło bibliotece stabilizację. Biblioteka otrzymała porządny lokal w kamienicy znanego notariusza Józefa Popkiewicza, w Rynku pod numerem 3. Nowa siedziba była wystarczająco duża, by urządzić w niej kącik czytelniczy. W bibliotece organizowano wieczory autorskie, spotkania i konkursy przyciągające miłośników słowa. Po jednym ze spotkań niezrównany gawędziarz, publicysta i rysownik Antoni Wasilewski pozostawił mały, rysunkowy portret pani Machowiczowej. Wspaniała atmosfera w skawińskiej bibliotece została nawet uwieczniona w krótkim wierszu Jana Izydora Sztaudyngera:
Jan Izydor Sztaudynger
Skawino, głoszę to dla Twej sławy…
Ze zapach tu poparty filiżanką kawy,
Z żalem się z Tobą człek rozstawa.
Jakże cudownie pachnie tutaj kawa.
Reakcja tutaj była bardzo żywa
I nawet wieszak się urywa.
W czasach, gdy w Skawinie nie było nawet namiastki domu kultury, życie kulturalne mieszkańców koncentrowało się właśnie wokół miejskiej biblioteki. W corocznych konkursach czytelniczych pt. „Złoty Kłos” triumfy święciły stałe czytelniczki: Stanisława Kośkiewicz, Wanda Łukomska i Kamila Klimas. W kolejnych edycjach konkursu recytatorskiego laury zdobywały: Jadwiga Kozłowska, niegdyś uczestniczka Zaczarowanej Kapeli dra Polańskiego, i Irena Malendowa. Ich recytacje stały się ulubionym punktem bibliotecznych spotkań. Poza tym organizowano wspólne wyjazdy do krakowskich teatrów czy operetki, a nawet dalsze wyprawy, np. do Łańcuta. Koło Przyjaciół Biblioteki zaspokajało wiele potrzeb kulturalnych mieszkańców naszego miasta. Stało się ono ważnym miejscem integracji ludności napływowej i starszych mieszkańców Skawiny. Potwierdziło się to wyraźnie w czasie przygotowań do jubileuszu 600-lecia Skawiny. Koło zorganizowało wówczas arcyciekawą wystawę dawnego rękodzieła skawińskiego oraz zachowanych przedmiotów codziennego użytku. Duszą tego przedsięwzięcia była Teresa Ciesielska, która opracowała scenariusz wystawy. Ekspozycja zrobiła furorę. Uzmysłowiła mieszkańcom potrzebę poznawania i chronienia lokalnej tradycji oraz kultury duchowej i materialnej. Wtedy też zaczęła się krystalizować myśl o utworzeniu stowarzyszenia regionalnego, które powstało dopiero po 17 latach jako Towarzystwo Przyjaciół Skawiny.
Kolejne lata przyniosły dalsze zmiany. Wandę Machowiczową zastąpiła Wanda Frańczak, dla której biblioteka stała się drugim domem. Powstały filie osiedlowe, w tym oddzielna dziecięca. W 1981 r. bibliotekę ulokowano na parterze w pomieszczeniach budynku przy ul. Żwirki i Wigury 17. Tam funkcjonowała do lipca 1992 r., kiedy to została włączona w strukturę nowo powstałego Centrum Kultury i Sportu. W tym czasie kierowniczką była Teresa Baran. W październiku 1992 r. Bibliotekę Główną oraz filię dla dzieci przeniesiono do dawnego budynku Komitetu Miejskiego PZPR (ul. Mickiewicza 26). Początkowo zajmowała trzy pomieszczenia na parterze, znajdowała się tam wypożyczalnia dla dorosłych, wypożyczalnia dla dzieci oraz gabinet kierowniczki. Czytelnia mieściła się w dwóch salach na pierwszym piętrze. Tam też w niewielkim pomieszczeniu zorganizowano magazyn najstarszych zbiorów. W 2004 r. na parterze budynku uruchomiono nową czytelnię oraz udostępniono stanowiska komputerowe.
W 2007 r. Rada Miejska podjęła uchwałę o rozłączeniu Centrum Kultury i Sportu oraz Miejskiej Biblioteki Publicznej. W wyniku przeprowadzonego konkursu w lutym 2008 r. dyrektorem placówki został Michał Grzeszczuk.
13 czerwca 2012 r., w ramach projektu realizowanego wspólnie przez Urząd Miasta i Gminy Skawina oraz Miejską Bibliotekę Publiczną, uruchomiono nowy obiekt — MultiCentrum, czyli multimedialną filię biblioteki. Jest ona dziesiątą tego typu placówką w Polsce, pierwszą w województwie małopolskim. Stanowi wielofunkcyjne oraz interaktywne centrum edukacji i rozrywki umożliwiające realizację atrakcyjnych zajęć w oparciu o technologie informacyjno-komunikacyjne. Jest również wielodziedzinową, nowoczesną pracownią, w której realizuje się ideę nauki przez zabawę. oferta MultiCentrum została ujęta w kilka modułów tematycznych, przeznaczonych dla różnych grup wiekowych: MultiDzieciak, MultiSztuka, Multi- Muzyka, MutiTechnika, MutliNauka, MultiRobotyka (Multi-Klocki), MultiLingua (MultiJęzyk). Są one charakterystyczne dla każdego MultiCentrum. Ponadto w skawińskiej placówce działa kilka autorskich modułów wpisanych w ofertę: MultiSe- nior, MultiNauczyciel, MultiObywatel i e-Multi. Oprócz realizacji różnotematycznych zajęć dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych MultiCentrum posiada dostęp do Internetu i świadczy różne usługi związane z informacją naukową.
Harmonogram działań i oferta MultiCentrum pozostają w bezpośredniej korelacji z organizacją roku szkolnego. Oprócz regularnych odwiedzin grup istnieje możliwość zorganizowania jednorazowej wizyty. W okresie ferii zimowych i wakacji MultiCentrum zamienia się w miejsce, gdzie można miło spędzić czas wolny. Stała oferta placówki obejmuje również zajęcia dla seniorów, cieszące się niesłabnącym zainteresowaniem. Cyklicznie uruchamiane są m.in. warsztaty komputerowe. Efektem współpracy z innymi placówkami są natomiast organizowane w MultiCentrum zajęcia dla nauczycieli. Placówka, jako filia Miejskiej Biblioteki Publicznej, bierze także udział w projektach i wydarzeniach ogólnopolskich, takich jak np. corocznie obchodzony Tydzień Bibliotek. Ponadto wykorzystywana jest jako przestrzeń wystawiennicza. Eksponowane są tam zarówno prace uczestników zajęć, jak i artystów oraz twórców z okolic Skawiny i spoza gminy. Placówka cieszy się dużą popularnością. Od samego początku zauważalny jest sukcesywny wzrost liczby odwiedzających. Od maja do grudnia 2012 r., czyli w pierwszym roku działalności, MultiCentrum odwiedziło 6186 osób, w tym 3250 osób z grup zorganizowanych. W 2013 r. odnotowano aż 20 241 osób, z czego 7462 osoby to uczestnicy grup zorganizowanych. Wracając do MBP, należy wspomnieć, że sukcesywnie uzupełniany jest jej księgozbiór; informacje o nim dostępne są w Internecie za pośrednictwem katalogu elektronicznego. Biblioteka posiada różnorodną literaturę w języku polskim i angielskim.
Poszerzana jest także oferta edukacyjna dla przedszkolaków, prowadzone są lekcje biblioteczne dla uczniów oraz kursy dla dorosłych. W Miejskiej Bibliotece Publicznej odbywają się również spotkania autorskie i wernisaże wystaw.
W 2014 roku została otwarta kolejna filia biblioteczna, zlokalizowana w Zelczynie. Budynek jest wyposażony w świetlicę, przystosowaną do prowadzenia zajęć oraz imprez promujących czytelnictwo. Obecnie MBP posiada 8 filii i 11 punktów bibliotecznych. Biblioteka prowadzi działalność wydawniczą (wydano m.in. Legendy i bajania Gminy Skawina, Przygody dzielnego Sokoła ze Skawiny) oraz realizuje własne projekty popularyzujące kulturę i czytelnictwo.
W 2017 roku rozpoczęła się modernizacja skawińskiego Dworca w ramach projektu „Dworzec “Biblioteka Skawina” – przywrócenie budynkowi dworca kolejowego w Skawinie walorów zabytku z przeznaczeniem obiektu na cele publiczne”. Od 1 lipca 2020 roku budynek stanowi nową siedzibę Biblioteki Głównej. Dwupiętrowy budynek oferuje nowoczesne pomieszczenia, innowacyjne rozwiązania oraz sprzęt elektroniczny najnowszej generacji, co czyni Bibliotekę centralnym punktem na mapie Skawiny.
[…]